In een hulpverleningsrelatie spelen niet alleen bewuste interacties een rol, maar ook onbewuste processen kunnen een invloed hebben op de dynamiek tussen hulpverlener en cliënt. Als mensen brengen we altijd, zonder dat we het doorhebben, emoties mee uit eerdere ervaringen. Dit kan invloed hebben op hoe we onze hulpverlener zien en hoe zij op ons reageren. Dit noemen we ‘Overdracht en Tegenoverdracht’.
Wat is overdracht?
Overdracht verwijst naar de gevoelens, verwachtingen en gedragingen die een cliënt, vaak onbewust, projecteert op een hulpverlener/therapeut. Deze gevoelens vinden hun oorsprong in eerdere ervaringen, bijvoorbeeld uit de kindertijd of uit andere belangrijke relaties. Soms voel je bepaalde emoties bij je therapeut die eigenlijk te maken hebben met iemand uit je verleden, zoals een ouder, leraar of partner. Misschien vertrouw je je therapeut meteen volledig, of juist helemaal niet, zonder dat je precies weet waarom. Dit noemen we overdracht: je brengt gevoelens en verwachtingen mee uit het verleden en plaatst die op je therapeut. Zo kun je als cliënt bijvoorbeeld je therapeut ervaren als een ouderfiguur of een autoriteitspersoon, waardoor de interactie wordt gekleurd door eerdere emoties en verwachtingen. Overdracht kan er ook voor zorgen dat je verliefde gevoelens voor je hulpverlener ervaart. Dit komt doordat je innerlijke kind reageert op de warmte, aandacht en erkenning die je krijgt van je therapeut en dit kan een bepaald innerlijk gemis wakker maken, waardoor je hier meer van wilt ervaren. Dit kan dan voelen als verliefdheid. Overdracht kan zowel positief als negatief zijn en kan, als je het durft te herkennen, waardevolle inzichten bieden in je innerlijke belevingswereld en helpend zijn in de therapie.
Wat is tegenoverdracht?
Tegenoverdracht is het proces waarbij de therapeut ook vaak onbewust, reageert op de cliënt of op de overdracht van de cliënt met zijn of haar eigen gevoelens, ervaringen en verwachtingen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer een cliënt sterke emoties oproept die de therapeut herkent uit zijn eigen verleden. Tegenoverdracht kan de objectiviteit van de hulpverlener beïnvloeden indien deze niet wordt onderkend en gereguleerd. Daarom is zelfreflectie, intervisie en supervisie voor therapeuten van essentieel belang in de professionele praktijk om tegenoverdracht te herkennen en te kunnen inzetten op een manier die voor de client dienend is. Wanneer een therapeut zijn tegenoverdracht goed herkent, kan hij/zij het benoemen of op een andere bewuste manier inzetten in de therapie, waardoor de objectiviteit weer terug gebracht kan worden. Zodra ‘Overdracht en Tegenoverdracht; worden herkend, en uit het onbewuste worden gehaald, kan het namelijk ingezet worden in de therapie en daarmee een krachtbron worden.
Het belang van bewustzijn
Als we de processen van ‘Overdracht en Tegenoverdracht’ herkennen, kunnen we ze gebruiken om beter te begrijpen waarom we op bepaalde manieren reageren in onze relaties. Dit kan helpen om patronen te doorbreken en emotioneel te groeien. Wanneer je overdrachtsgevoelens ervaart, is het dus juist heel goed en belangrijk om ze te benoemen, of om met mij te bespreken, zodat je ze ook zelf beter kunt leren begrijpen. De therapie bij LEAF is een veilige plek, waar jij je verhaal en je gevoelens kunt delen, ook als er oude emoties in de weg zitten. We onderzoeken ze samen en dit zal ons helpen om je oude pijn en eventuele oude wonden te herkennen, waardoor ze de mogelijkheid krijgen om te helen. Een bewuste omgang met overdracht en tegenoverdracht draagt bij aan een professionele en effectieve hulpverleningsrelatie.
Ben je zelf hulpverlener en wil je hier meer over leren? Bekijk dan de training die ik geef bij BPSW.nl, over ‘Overdracht en Tegenoverdracht’ , waarin we dieper ingaan op dit onderwerp en praktische handvatten bieden voor de hulpverleningspraktijk. https://www.bpsw.nl/aanbod/overdracht-en-tegenoverdracht-in-het-maatschappelijk-werk/